Âm vị học Tiếng_Haida

Phụ âm

Phụ âm tiếng Haida Skidegate[14][15]
Đôi môiChân răngSau chân răng
/ Vòm
Vòm~Ngạc mềmLưỡi gàYết hầuThanh hầu
giữa lưỡicạnh lưỡi
Tắcthường1ptkq(ʕ̥)3ʔ
bật hơi
tống ra
Tắc xátlenist͡ɬt͡ʃ 2
fortist͡ɬʰt͡ʃʰ
tống rat͡sʼt͡ɬʼ
Xátvô thanhsɬxχ(ħ)3h
Mũithườngmnŋ
thanh hầu hoá
Tiếp cận thườngljw
thanh hầu hóa
  • ^1 Âm tắc thường được hữu thanh hoá một phần ở đâu âm tiết.[16]
  • ^2 Với một số người nói, [t͡ʃ] chỉ có mặt ở đầu âm tiết, còn [t͡s] không xuất hiện ở vị trí này, nên chúng là tha âm của cùng một âm vị.[17]
  • ^3 Trong tiếng Haida miền Bắc (tiếng Haida Masset và Haida Alaska), /χ q/ trở thành /ħ ʕ/, /χ q/ tái xuất hiện nhờ vào từ mượn tiếng Haida miền Nam, tiếng Tlingit, các tiếng Tsimshian, cùng jargon Chinook.[15][18] Phát âm thực sự của hai âm yết hầu /ħ ʕ/ có biến thiên.[12] Trong tiếng Haida Masset chúng là âm yết hầu [ħ, ʕ], còn trong dạng tiếng Haida Alaska nói ở Hydaburg, /ħ/ là âm rung nắp thanh quản [ʜ], /ʕ/ là âm tắc xát nắp thanh quản rung [ʡʜ] hay âm tắc nắp thanh quản [ʡ].[12][19]

Trong tiếng Haida Alaska, mọi âm ngạc mềm, âm lưỡi gà, âm yết hầu, cũng như /n l j/ với vài người, có biến thể làm tròn; đây là kết quả của cụm phụ âm với /w/.[20] Tiếng Haida Alaska còn cho thấy hiện tượng /ŋ/ trở thành /n/ khi đứng trước một âm chặn chân răng hay sau chân răng, cũng như /st͡ɬ/ trở thành /sl/.[21]

Trong tiếng Haida Skidegate, /x/ có tha âm [h] ở vị trí cuối âm tiết.[14]

Nguyên âm

Nguyên âm tiếng Haida Skidegate[22]
TrướcSau
Đóngi iːu uː
Nửa mở(ɛː)(ɔː)
Mởa aː
Nguyên âm tiếng Haida Masset và Kaigani[23]
TrướcSau
Đóngi iːu uː
Vừae eː(oː)
Mởa aː

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Tiếng_Haida http://lingserver.arts.ubc.ca/linguistics/sites/de... http://www.firstvoices.com/en/Hlgaagilda-Xaayda-Ki... http://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/search/record... http://glottolog.org/resource/languoid/id/haid1248 http://haidalanguage.org/ http://www.ktoo.org/2013/10/22/uas-and-yukon-colle... http://www.unesco.org/new/en/culture/themes/endang... https://www.nytimes.com/2017/06/11/world/americas/... https://vancouversun.com/life/Stephen+Hume+high+te... https://web.archive.org/web/20160304185927/http://...